Oxirgi bir necha yillar davomida Oʻzbekiston yoki Tojikiston fuqarolari Rossiyada qayerda va qanday qilib qonuniy tugʻishlari mumkinligi masalasi – eng munozarali masalalardan biri boʻlib qolmoqda.
Qonunda ushbu masala boʻyicha tugʻayotgan ayol va tibbiy xodimlarning majburiyatlari aniq koʻrsatilgan boʻlishiga qaramasdan, hayotda ularni bajarmaslik holatlari tez-tez uchrab turadi.
Sputnik Tojikiston muxbiri Xalqaro “Qizil xoch” (XQX) jamiyatining sogʻliqni saqlash masalalari koordinatori, tibbiyot fanlari doktori Davron Muxamadiyev bilan ushbu mavzuda suhbat qildi.
Asli tojikistonlik boʻlgan Muxamadiyev uzoq yilllar davomida oʻz vatandoshlariga tibbiy masalalar boʻyicha turli maslahatlar berib keladi.
— Davron Mansurovich, Rossiyada homilador xorijiy fuqarolarga tibbiy yordam koʻrsatish masalasi qanday kechmoqda?
— Ushbu masalaning ikki tomoni bor: teoriya va pratika. Rossiyada xorijiy fuqarolarga, jumladan homilador ayollarga ham tibbiy yordam koʻrsatish boʻyicha huquqiy baza yomon emas. Teoriyada u boshqa mamlakatlardagidan qolishmaydi, lekin uning amalda bajarilishi, aksariyat holllarda, koʻngildagidek emas.
Rossiya hududida xorijiy fuqarolarga tibbiy yordam koʻrsatish boʻyicha asosiy normativ hujjat, bu – Rossiya hukumatining 2013 yil 6 mart kuni qabul qilingan 186-sonli “Rossiya Federatsiyasi hududida xorijiy fuqarolarga tibbiy yordam koʻrsatish Qoidalari” nomli qaroridir.
Ushbu Qoidalarning 3 bandiga koʻra, xorijiy fuqarolarga bepul tibbiy xizmat inson hayotiga xavf soladigan, kuchli ogʻriq bilan bogʻlik quyidagi hollarda koʻrsatilishi shart:
- kutilmagan oʻtkir kasallikka chalingan hollarda;
- surunkali kasalliklar zoʻrayganda;
- yurak xuruji tutganda;
- oʻtkir pnevmoniya (oʻpka shamollashi);
- bosh-miya jarohati, suyaklar sinishi, chiqishi holatlarida;
- lat yeyish, kesish, kuyish, zaharlanish holatlarida;
- YTH oqibatlarini bartaraf etish uchun;
Shuningdek, jigardagi tosh, gastrit kuchayishi, oshqozon yarasi va bola tugʻish ham inson hayotiga xavf soluvchi holatlar hisoblanadi.
Bunday hollarda, (tibbiy sugʻurta bor-yoʻqligidan qatʼiy nazar) zudlik bilan tez yordam brigadasini chaqirish kerak.
— Chaqirilgan tez yordam brigadasi, homilador ayoldan tibbiy sugʻurta raqamini soʻrasa nima qilish kerak?
— Hayotda bunday hollar ham uchrab turadi, tez yordam xodimlari noqonuniy ravishda xorijiy fuqarolardan Majburiy sugʻurta polisi raqamini talab qilishadi, u boʻlmagan taqdirda beʼmorga tibbiy yordam koʻrsatishdan bosh tortishadi.
Tibbiy xodimlarning bunday hatti-harakati, aslida Rossiya qonunlarini qoʻpol ravishda buzishdir.
Qonunda aytilishiga koʻra, inson hayotiga xavf soluvchi, favqulodda holatlarda yoki surunkali kasalliklar kuchayganda – tezkor tibbiy yordam koʻrsatish uchun, migrantlarda tibbiy sugʻurta boʻlishi talab qilinmaydi.
Agar tibbiy xodim sizga shunday talab qoʻysa, ularning harakatlari noqonuniy ekanini aytishingiz va tuman yoki viloyat tibbiy muassasasi rahbariyati bilan “qaynoq liniya” orqali bogʻlanishingiz mumkin.
Inson hayotiga xavf soluvchi, favqulodda holatlarda kasalxonaga yotqizish kerak boʻlganda ham ana shu qoida amal qiladi. Ushbu qoida faqat davlat tibbiy muassasalari uchun amal qiladi. Xususiy klinikalar uchun emas. Buni bilib qoʻyish muhim.
— Ushbu qonunga koʻra, tugʻish jarayonida ham bepul tibbiy xizmat koʻrsatilishi mumkinmi?
— Rossiya qonunchiligiga koʻra, barcha davlat tibbiyot muassasalari chet el fuqarolariga tugʻish vaqti bepul tibbiy yordam koʻrsatishlari shart.
Bugungi kunda davlatga qarashli tibbiy muassasalari pul ishlash huquqiga egadir. Shuning uchun ular turli yoʻllar bilan homilador ayollardan pul olishga harakat qilishadi. Masalan, chaqaloq tugʻilganidan keyin uni onasi bilan pullik palatada joylashtirib yoki boshqa uslublar bilan.
Aslida esa, agar ona va bolaning holati yaxshi boʻlsa tugʻilganidan uch kun oʻtib ularga uyiga javob berish mumkin.
— tugʻruqxonadagilar muddatidan oldin tugʻilgan bolaga qarash uchun pul talab qilgan holatlarda nima qilish kerak?
— Boya aytganimizdek, inson hayotiga xavf soluvchi holatlarda (yangi tugʻilgan bola hayotiga), tibbiy muassasa bepul yordam koʻrsatishi kerak.
— Ushbu qonunga koʻra, ayollarga homiladorlik holati bilan bogʻliq boʻlgan bepul tibbiy xizmatlar koʻrsatilishi mumkinmi?
Homiladorlik vaqtida olib boriladigan tibbiy kuzatuv masalasi juda jiddiy. Bu yerda turli maqomga ega boʻlgan yoki turli mamlakatlardan kelgan migrantlar uchun turli imkoniyatlar mavjud.
Agar fuqaro YEOII mamlakatlaridan (Armaniston, Qirgʻiziston, Qozogʻiston, Belarus),biridan kelgan boʻlsa, ular hech qanday muammosiz Majburiy sugʻurta polisi olib, Rossiya fuqarolari kabi, barcha xizmatlarni bepul olish huquqiga ega boʻladilar. Yashashga ruxsatnomasi boʻlgan migrantlar uchun ham ushbu qoida amal qiladi.
MDHning boshqa mamlakatlaridan kelgan fuqarolar, Ixtiyoriy tibbiy sugʻurta sotib olib, uning yordamida oʻzlariga yaqin boʻlgan ayollar maslahatxonalariga biriktirilishlari mumkin. Ayollar maslahatxonalarida homiladorlik vaqtida kerak boʻladigan barcha kuzatuv, tekshiruvlar va boshqa tibbiy amaliyotlar bepul amalga oshiriladi.
— Tojikiston yoki Oʻzbekistondan kelgan, qonuniy ishlayotgan mehnat migranti homilador boʻlib qolsa, u qanday qilib sifatili tibbiy xizmat olishi mumkin?
— Qonuniy ishlayotgan barcha migrantlar koʻngilli tibbiy sugʻurtaga ega. Aksariyat hollarda, bu sugʻurtaning eng arzon turi boʻlib, u homiladorlik bilan bogʻliq xarajatlarni qoplamaydi.
Mehnat migrantlari uchun eng yaxshi yoʻl: 20–25 ming rublga, barcha kerakli tibbiy xizmatlarni oʻz ichiga oldgan, xususiy klinikalarning homiladorlikka ixtisoslashgan tibbiy sugʻurtasini sotib olishdir.
— Rossiyada rasman ishlaydigan Tojikiston fuqarosi dekret taʼtili olishi mumkinmi?
— Menimcha, bu mehnat qilayotgan shaxs qaysi mamlakatdan kelganiga bogʻliq. Agar ushbu davlatlar orasida oʻzaro pensiyalar bilan taʼminlash haqida shartnoma boʻlsa, bu mumkin.
— Aholi orasida shunday gap bor – agar Tojikiston fuqarosi Rossiyada tugʻsa, bola avtomatik ravishda Rossiya fuqaroligini oladi deyishadi, shu gap rostmi?
— Yoʻq, bunday emas. Rossiya qonunchiligiga koʻra, fuqarolik masalasi bola balogʻat yoshiga yetganidan keyin hal qilinadi.
— Siz oʻz tajribangizda xarajatlarini toʻlamagani uchun Tojikiston fuqarosini tugʻruqxonadan chiqarishmaganining guvohi boʻlganmisiz?
— Aslida bu qonunbuzarlik, lekin shunday holatlar uchrab turadi. Bunday hollarni oldini olish uchun shunday maslahat berish mumkin: yotib davolangan vaqtingizda hech qanday hujjatlarga, ayniqsa toʻlov asosida xizmat koʻrsatish shartnomasiga imzo qoʻymaslik kerak. Agar sizni majburlashayotgan boʻlishsa – sogʻliqni saqlash boshqarmasiga telefon qilish kerak.
Bunday masalalarda elchixonalarga murojaat qilish befoyda. Ularning oʻzlari ham odatda sogʻliqni saqlash boshqarmalasining “qaynoq liniyasiga” riga murojaat qilishadi.
Shuningdek, Rossiya “Qizil xoch” jamiyatiga ham murojaat qilish mumkin. Ayni damda “RQX” jamiyati xalqaro “QX” va “Qizil yarim oy” jamiyatlari bilan birgalikda Moskve va Moskva viloyati, Sankt-Peterburg, Belgorod, Volgograd, Voronej va Lipetskda tibbiy-yuridik xizmatlar koʻrsatishni yoʻlga qoʻygan.
