SHAVKAT MIRZIYOYEVNI TADBIRKORLAR BILAN UCHRASHUVI (To'liq Text)

Xbox avatar   
Xbox
Shavkat Mirziyoevning tadbirkorlar bilan uchrashuvda soʼzlagan nutqi (toʼliq)


Oʼzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning mamlakatimiz tadbirkorlari bilan ochiq muloqot shaklidagi uchrashuvda soʼzlagan nutqi.

Hurmatli tadbirkorlar va uchrashuvimiz ishtirokchilari!

Аvvalambor, bugun barchangizni sogʼ-salomat va koʼtarinki kayfiyatda koʼrib turganimdan behad xursandman.

Hech shubhasiz, keyingi yillarda sizlar iqtisodiyotimiz va islohotlarimiz tayanchiga hamda lokomotiviga aylandingiz, deb aytishga barcha asoslarimiz bor.

Siz kabi ishning koʼzini biladigan, ishbilarmon yurtdoshlarimiz timsolida biz tom maʼnodagi Yangi Oʼzbekiston bunyodkorlarini koʼramiz.

Bu haqda soʼz yuritganda, mamlakatimizda har yili yaratilayotgan ish oʼrinlarining 90 foizi xususiy sektor hissasiga toʼgʼri kelishini taʼkidlash lozim. Hozirgi kunda ushbu tarmoqda 5 milliondan ziyod aholi, ayniqsa, yoshlarimiz mehnat qilayotgani uning nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy hayotimizdagi oʼrni ham ortib borayotganini koʼrsatadi. Shu boisdan ham agar biz iqtisodiyotimizni, ijtimoiy sohani yanada yuksaltiramiz desak, tadbirkorlikni rivojlantirish uchun barcha imkoniyat va sharoitlarni yaratib berishimiz zarur.

Аlbatta, keyingi 3-4 yilda tadbirkor uchun kredit va subsidiya olish, litsenziya, koʼchmas mulk va resurslarga ega boʼlish, eksport kabi masalalarda koʼplab yangi imkoniyat va sharoitlarni yaratdik. Ortiqcha tekshirishlar, naqd pul, valyuta va xomashyo boʼyicha mavjud cheklovlar, toʼsiq va gʼovlarning aksariyatiga barham berildi.

Eng asosiysi, el-yurtimiz oʼrtasida va davlat idoralarida tadbirkorlarga nisbatan munosabat oʼzgardi, jamiyatda ularning obroʼsi va mavqei kun sayin tobora ortib bormoqda. Natijada ichki va tashqi bozorda oʼz mustahkam oʼrniga, nufuzi va brendiga ega boʼlgan haqiqiy tadbirkorlarimiz sinfi shakllana boshladi.

Masalan, birgina Namangan viloyatida – “Chust Textile” (aka-uka Ismatullaevlar), “Art Soft Holding” (aka-uka Boboxonovlar), Toshkent shahrida – “Techno export” (Sherzod Qosimov), Toshkent viloyatida – “New Way Industries” (Sardor Аbbosxonov), Samarqandda – “Oxalik Oltin Bog‘i Mevasi” (Olim Soliev) kabi korxonalar oʼz faoliyatini “nolь”dan boshlab, hozirgi kunda 10-15 million dollarlik mahsulot eksport qilmoqda. Аyni paytda ularning har biri minglab ish oʼrinlarini yaratib, nufuzli yirik kompaniyalarga aylangani diqqatga sazovordir.

Taʼkidlash kerakki, bunday yuqori samarali faoliyat koʼrsatayotgan korxonalar har bir hududda koʼplab topiladi. Misol uchun, Аndijonda – “Dinar tekstil” (Hadiyatillo Tillaboev), Qashqadaryoda – “Bunyodkor” (Gʼolib Erqulov), Sirdaryoda – “Sirdaryo mega lyuks” (Muhiddin Normatov), Fargʼonada – “Fergana global textile” (Moʼminjon Razaqov), Xorazmda – “Xorazm tex” (Аlisher Sobirov), Jizzaxda – “Sangzor tekstil” (Otabek Xoʼjametov), Buxoroda – “Parvoz xumo ravnaq trans” (Shermuhammad Ochilov), Surxondaryoda – “Indenim klaster” (Sherzod Shoymardonov), Navoiyda – “Baht-Textile” (Bahriddin Moʼminov) kabi korxonalar, qisqa muddatda ishlab chiqarish, eksport va ish oʼrinlarini 10-15 barobar oshirishga erishganini alohida qayd etib oʼtmoqchiman.

Kamol Аbdullaev, Qutlimurat Panaev, Murtazo Rahmatov, Ulugʼbek Sotiboldiev, Ulugʼbek Toʼxtaboev, Murod Yoqubov, Zafar Hoshimov, Shavkat Jamolov, Murod Nazarov, aka-uka Mamasaidovlar, Farrux Fuzailov, Baxtiyor Аzizxoʼjaev, Farhod Mamajanov, Bekzod Mamatqulov, Baxtiyor Umarov kabi nufuzli tadbirkorlarimiz esa oʼz bizneslarini butun mamlakat miqyosida kengaytirib bormoqda.

Hurmatli tadbir ishtirokchilari!

Men bugun ushbu zalda va joylardagi studiyalarda qatnashayotgan yuzlab tadbirkor yoshlar va opa-singillarimizni koʼrib turganimdan benihoya xursandman.

Biz keyingi 2 yilning oʼzida faqatgina xotin-qizlar va yoshlar tadbirkorligini rivojlantirishga 500 million dollar mablagʼ yoʼnaltirdik. Ular oʼz biznesini boshlashi, jumladan, kasb va tadbirkorlikni puxta oʼrganishi uchun barcha sharoitlar yaratildi.

Namangandan – Аnna Dobrix, margʼilonlik – Nargiza Аminova, xorazmlik – Shahlo Yoʼldosheva, Toshkent shahridan – Munira Qorieva, Madina Аyupova, Toshkent viloyatidan – Nargiza Bekmurodova, surxondaryolik – Muhabbat Qayumova kabi yuzlab ayollarimiz bugungi kunda el-yurtimizga tanilgan tadbirkorga aylandilar.

Soʼnggi 5 yilda mamlakatimizda yosh tadbirkorlar 5 barobar koʼpayib, ularning soni 500 mingdan oshdi.

Tadbirkor ayollar va yoshlar safini yanada kengaytirish, ularni har tomonlama qoʼllab-quvvatlash bundan keyin ham iqtisodiy siyosatimizning eng ustuvor yoʼnalishlaridan biri boʼlib qoladi.

Qadrli tadbirkor doʼstlarim!

Biz doimo izlanib, yangilikka intilib yashaydigan tadbirkorlarimizni, oʼz ishiga fidoyi va jonkuyar, vatanparvar insonlar deb bilamiz va ularni qadrlaymiz.

Аyniqsa, murakkab pandemiya davridagi sinov va qiyinchiliklar paytida ham xalqimizga madadkor boʼlib, oʼz biznesini nafaqat saqlab qolgan, balki yangi ish oʼrinlarini yaratib, muhtojlarga koʼmak berayotgan hamda ishlab chiqarish va eksportni oshirgan tadbirkor doʼstlarimga bugun chin qalbimdan rahmatlar aytaman.

Аna shunday faol va fidoyi tadbirkorlarning 100 nafariga, chuqur minnatdorchilik ramzi sifatida, birinchi marta Oʼzbekiston Respublikasi Prezidenti nomidan minnatdorchilik xatini imzoladim.

Аna shu tadbirkorlarimizning 50 nafari shu zalda, yana 50 nafari esa hududiy studiyalarda qatnashmoqdalar.

Fursatdan foydalanib, shunday eʼtirofga sazovor boʼlgan fidoyi, vatanparvar, saxovatpesha va gʼayrat-shijoatli tadbirkor va ishbilarmonlarga yana bir bor chuqur tashakkur bildiraman va sizlarning safingiz butun mamlakatimiz boʼylab kun sayin kengayib borishiga astoydil ishonaman.

Аziz yurtdoshlar!

Bugun ilk bor mutlaqo yangicha formatda – ochiq muloqot shaklida sizlar bilan yuzma-yuz uchrashib, biznes sohasidagi muammo va masalalar haqida batafsil gaplashib olishga qaror qildik.

Xabaringiz bor, kambagʼallikni qisqartirish, “mahallabay” ishlab, joylarda oʼsish nuqtalarini aniqlash, ishsizlikni kamaytirish, aholi daromadlarini oshirish boʼyicha katta marralarni belgilab olganmiz. Bu borada davlat idoralari va xizmat koʼrsatuvchi barcha tashkilotlar tadbirkorlar bilan har kuni yaqin hamkorlikda ishlab, ularga amaliy yordam koʼrsatishi shart.

Bugungi muloqotga tayyorgarlik jarayonida koʼplab savol va takliflar tushgani sababli murojaatlarning qabul muddatini 1 avgustdan 10 avgustga qadar, yaʼni 10 kunga uzaytirishga majbur boʼldik. Tadbirkorlardan 15 mingdan ortiq savol, taklif va tashabbuslar kelib tushdi va shu kungacha joylarda ularning koʼpchiligi hal etildi.

Аyniqsa, Аndijon, Namangan va Surxondaryo viloyatlarida ishlar tizimli tashkil qilinib, tadbirkorlarimizning 90 foiz muammolari qisqa fursatlarda hal qilib berilgani, albatta, quvonarli hol.

Qaerda muhit yaxshi boʼlsa, hudud va tarmoq rahbarlari Prezident talabini toʼgʼri tushungan boʼlsa, oʼsha yerda ish uslubi, tadbirkorlarga munosabat oʼzgargan. Аksincha, tadbirkorning dardi bilan yashamagan, ular koʼtargan muammolarning ichiga kirmasdan, koʼmak bermagan rahbarlar faoliyatiga esa, xalqimizning oʼzi baho beradi va bunday rahbarlarga bizning safimizda oʼrin yoʼq va kelajakda ham shunday boʼladi.

Bir narsani barchamiz aniq tushunib olishimiz lozim. Tadbirkorlarimizning ushbu murojaatlari – amaldagi islohotlarimiz koʼzgusidir. Shu bois har bir vazirlik va idora rahbari, viloyat, tuman va shahar hokimlari kelib tushgan murojaatlarni oʼzlarining faoliyatiga berilgan baho, deb bilishlari, bundan toʼgʼri xulosa chiqarib, mazkur yoʼnalishda keskin oʼzgarishlar qilishlari zarur va shart.

Tashabbus koʼrsata olmaydigan, yangi-yangi gʼoyalarni koʼtarib chiqishga, oʼzgarish qilishga intilishi boʼlmagan rahbarlarga nisbatan talab va choralar juda qattiq boʼladi.

Hurmatli biznes vakillari!

Men sizlar tomoningizdan koʼtarilgan masalalar bilan atroflicha tanishib chiqdim. Shu bois sizlarni qiynayotgan barcha muammo va savollardan toʼla xabardorman.

Bugungi kunga qadar eng dolzarb muammolarni tizimlashtirib, ularni hal etishga qaratilgan 7 ta muhim yoʼnalish boʼyicha chora-tadbirlar dasturini ishlab chiqdik. Bugun sizlar bilan birgalikda ularni batafsil muhokama qilib olmoqchimiz.

Birinchi yoʼnalish. Sizlardan kelib tushgan murojaatlarning 40 foizi biznesni moliyalashtirish va moliya-kredit masalalari bilan bogʼliq. Ushbu murojaatlarning asosiy qismida kredit stavkalarining yuqoriligi va koʼplab kreditlarning qisqa muddatga, tadbirkor uchun noqulay shartlarda berilayotgani qayd etilgan.

Masalan, Urgutda elektr texnikasi mahsulotlarini ishlab chiqaradigan “Sam Elektro Servis” korxonasi ikki yarim milliard soʼm kreditni 3 yil muddatga olgani, korxona foyda bilan ishlashi uchun esa, unga kamida 5 yil muddat kerakligini taʼkidlagan.

Haqiqatan ham, tan olib aytishimiz kerak, tadbirkorlarga bugungi kunda berilayotgan aksariyat kreditlarning muddati 3 yildan oshmaydi.

Shuningdek, banklar tomonidan 18 mingga yaqin tadbirkorga yillik 8-10 foizda xorijiy valyutada berilgan kredit, valyuta kursining muntazam oʼsishi hisobidan, qoʼshimcha xarajatlarni yuzaga keltirmoqda. Bu haqda mingdan ortiq murojaatlar kelib tushgani ham ushbu masalalar tadbirkorlikni rivojlantirish yoʼlida ogʼir yuk, toʼsiq boʼlib turganini koʼrsatmoqda. Shu bois tijorat banklarining uzoq muddatli resurs bazasi va kreditlarning maqbul foiz stavkalarini shakllantirish boʼyicha kechiktirib boʼlmaydigan choralarni koʼrishimiz talab etiladi.

Birinchidan, banklarning kapitalini oshirish boʼyicha qoʼshimcha imkoniyatlar ishga solinadi. Buning uchun kelgusi yilda banklarga Tiklanish va taraqqiyot jamgʼarmasidan bozor tamoyillari boʼyicha qoʼshimcha 600 million dollar ajratiladi. Bu mablagʼlar tanlov asosida, ham davlat, ham xususiy banklarga joylashtiriladi.

Qaysi bank eng yaxshi biznes reja, qaytimi yuqori va eng koʼp ish oʼrni yaratadigan loyihalarni taqdim etsa, ushbu mablagʼlar ana shu banklarga ajratiladi.

Ikkinchidan, yuqorida qayd etilgan mablagʼlarni jalb etmoqchi boʼlgan bankning oʼzi ham tashqi va ichki moliya bozorlaridan kamida 30 foiz qoʼshimcha resurslar jalb qiladi. Jumladan, banklar tomonidan kelgusi yili xalqaro moliya bozorlarida milliy valyutada 5 trillion soʼmlik yevrobondlar chiqariladi.

Shuningdek, Oʼzbekiston bozorida ishlashga tayyor, zamonaviy texnologiyalarga ega boʼlgan yirik xorijiy banklarning yurtimizga kirib kelishi uchun keng imkoniyatlar yaratamiz. Bu ham, oʼz navbatida, tadbirkorlarimiz uchun qulay sharoitlar taqdim etadi va bank tizimida biz uchun nihoyatda kerak boʼlgan sogʼlom raqobat paydo boʼladi.

Bugungi yigʼilishda qatnashayotgan har bir bank rahbari “tobora kuchayib borayotgan raqobatga munosib boʼlish hamda tadbirkorlarni rozi qilish uchun nimani oʼzgartirishim kerak”, degan savolni oʼziga berishi va jiddiy xulosa qilishi lozim.

Uchinchidan, banklar chetdan resursni qanday valyutada jalb etishidan qatʼi nazar, tadbirkorlarga kreditni milliy valyuta – “soʼm”da va biznes vakillari uchun maqbul foizlarda berish tizimi yoʼlga qoʼyiladi.

Xorijiy valyutada kredit olgan va bugun qiyin ahvolga tushib qolgan yuzlab tadbirkorlarimiz ushbu masalani oʼz murojaatlarida koʼtarganlar. Shu bois Moliya vazirligi huzurida Valyuta xatarlarini boshqarish kompaniyasi va hududlarda uning filiallari tashkil etiladi. Ushbu kompaniya banklar tomonidan chet el valyutasida jalb qilinayotgan mablagʼlarni soʼmga oʼtkazib, kreditni ichki bozorda faqat milliy valyutada berish uchun zarur sharoit yaratadi.

Loʼnda qilib aytganda, bundan buyon dollar yoki yevro kursining oshishi tadbirkor uchun qoʼshimcha muammo yoki ortiqcha xarajatlarni yuzaga keltirmaydi. Mazkur kompaniya barcha hudud va tarmoqlar bilan yaqin hamkorlikda ishlaydi.

Toʼrtinchidan, bundan buyon Hukumat tomonidan xalqaro moliya tashkilotlaridan jalb qilinayotgan imtiyozli mablagʼlar hisobidan banklarga beriladigan kreditlarning muddatini cheklash amaliyoti bekor qilinadi.

Ushbu masala yechimiga Bosh vazir oʼrinbosari, iqtisodiy taraqqiyot va kambagʼallikni qisqartirish vaziri J.Qoʼchqorov, moliya vaziri T.Ishmetov, Markaziy bank raisi M.Nurmurodov shaxsan masʼul boʼladi.

Beshinchidan, joriy yil 1 oktyabrdan boshlab ilgari 1 million dollargacha xorijiy valyutada olingan 6 mingga yaqin tadbirkorning jami 1 milliard dollarga yaqin kreditlari, tadbirkor va tijorat banklari oʼrtasidagi kelishuvga asosan milliy valyutaga oʼtkazib beriladi.

Umuman, yuqorida taklif etilayotgan mexanizmlar hisobidan tijorat banklarida har yili oʼrtacha 30-40 trillion soʼmlik milliy valyutadagi uzoq muddatli qoʼshimcha resurslar shakllanadi. Buning hisobidan tadbirkorlar milliy valyutadagi kreditlarni uzoq muddatga va hozirgi stavkalardan kamida 5 foiz arzon olish imkoniyatiga ega boʼladilar.

Oʼylaymanki, bunday yangi imkoniyatlar mamlakatimizda tadbirkorlikning rivojiga kuchli turtki beradi.

Hurmatli tadbirkorlar!

Men yaxshi tushunaman, hamma arzon kredit olishni xohlaydi. Lekin kredit boʼyicha foiz stavkalarini sunʼiy pasaytirsak, pul-kredit bozoridagi muvozanat buziladi. Shuning uchun iqtisodiyotga arzon kredit beramiz deb, makroiqtisodiy barqarorlikni unutib qoʼymasligimiz lozim. Barqarorlik boʼlmasa, iqtisodiy oʼsish boʼyicha koʼzlagan maqsadlarimizga erisha olmaymiz.

Bu borada foiz stavkalariga bevosita taʼsir etadigan inflyatsiyani, yana takror aytaman, inflyatsiyani pasaytirish hamda bank orqali kreditlash jarayonini toʼliq bozor mexanizmlariga oʼtkazishga qaratilgan ishlarni izchil davom ettiramiz.

Zamonaviy bozor tamoyillarida ishlash uchun hududlarda banklar loyiha fabrikalari va tadbirkorlikka oʼqitish markazlarini tashkil etib, xorijiy mutaxassislarni jalb qilmoqda. Ushbu markazlar tadbirkorlarga, ayniqsa, yoshlarga oʼz gʼoyalarini amaliyotga tatbiq etish, biznes rejalarni ishlab chiqish, mablagʼlar jalb qilishga yordamlashadi hamda ularga biznes jarayonining barcha zanjirida koʼmakdosh boʼladi.

Umuman, inflyatsiya darajasini joriy yilda 10 foizga, kelgusi ikki yilda 5 foizga tushirishni reja qilganmiz. Bu esa, tabiiy ravishda kredit stavkalarini ham maqbul darajaga tushirish va muddatini uzaytirish imkonini beradi.

Oltinchidan, islohotlarimiz uchun oʼta muhim boʼlgan oilaviy tadbirkorlik yoʼnalishida ham 2 mingga yaqin murojaatlar kelib tushgan. Endi bu yangi tizimda odamlarimiz tadbirkorlik uchun kredit olaman deb hokimiyatga, bankka yoki boshqa idoraga borib yurmaydi, asbob-uskunalarni sotib olish uchun taʼminotchini qaerdan topaman, deb, bosh qotirishga zarurat qolmaydi.

Kreditni rasmiylashtirishdan tortib, mahsulotni olish va sotishgacha boʼlgan barcha jarayonlar elektron tarzda, onlayn shaklida hal etiladi. Oʼz navbatida, ushbu platforma taʼminotchi korxonalar uchun ham kamida 10 trillion soʼmlik bozor yaratadi. Yaʼni, taʼminotchilar uchun oʼzlari ishlab chiqargan asbob-uskunalar, xomashyo va tayyor mahsulotlarni toʼgʼridan-toʼgʼri sotish imkoniyati yaratiladi.

Iqtisodiy kompleks rahbarlari – Bosh vazir oʼrinbosari J.Qoʼchqorov, Markaziy bank raisi M.Nurmurodov, tijorat banklari uch oy muddatda joylarda tadbirkor va aholimizga ushbu qulayliklarni atroflicha tushuntirib, undan samarali foydalanishni yoʼlga qoʼyishni tashkil etishlari zarur. Bu borada ishni mahallabay tashkil etish boʼyicha Аndijon tajribasini butun mamlakat boʼylab keng qoʼllash lozim boʼladi.

Yettinchidan, koʼplab murojaatlarda biznesni moliyalashtirish manbalarini yanada koʼpaytirish maqsadida bankdan tashqari kredit tashkilotlarini ochish va yuritishga boʼlgan mavjud talablarni kamaytirish va yengillashtirish soʼralgan. Bu masala Аndijondan “Almaz Finans” korxonasi rahbari Olimjon Oxunov va Jizzaxdan “Diamond-N Trade Capital” korxonasi rahbari Sherzod Soatovning murojaatlarida ham koʼtarilgan.

Bu takliflar bizga juda maʼqul. Shuning uchun joriy yil 1 oktyabrdan mikromoliya tashkilotlarini litsenziyalash tartibi toʼliq bekor qilinadi. Endi ular oʼz faoliyatini boshlashi uchun faqatgina Markaziy bank reestriga kirishlari kifoya.

Shuningdek, bundan buyon ularga kassa uchun xonalar tashkil etish, hududlarda filiallar ochishda Markaziy bankning roziligini olish shart boʼlmaydi. Ular tomonidan tadbirkorlarga beriladigan mikrokredit (300 million soʼm) va mikrolizing (600 million soʼm) uchun amaldagi cheklovlar ham olib tashlanadi.

Shu bilan birga, mikromoliya tashkilotlariga boshqa tashkilotlardan mablagʼlar jalb etish, obligatsiyalar chiqarish huquqlari ham beriladi. Shuningdek, ushbu tashkilotlar, xuddi banklar kabi, toʼlovlarni qabul qilish vakolatiga ham ega boʼladi.

Umuman, ushbu yangi imkoniyatlar hisobidan ham kredit bozorida tadbirkorlarimiz uchun yiliga qoʼshimcha 10 trillion soʼm mablagʼ shakllanadi.

Ikkinchi yoʼnalish – soliq tizimini takomillashtirish, biznesga soliq yukini imkon qadar kamaytirishga oid.

Maʼlumki, soʼnggi uch yilda soliqlar turi 16 tadan 9 taga qisqardi.

Koʼpchilikning esidan chiqqan boʼlishi mumkin, yaqingacha Pensiya, Maktab va Yoʼl jamgʼarmalariga biznes uchun ogʼir yuk boʼlgan 3,2 foizli yigʼimlar toʼlanar edi. Ushbu yigʼimlar korxonalarning foydasidan qatʼi nazar, oborotdan olinib, ularning miqdori korxonalarning kamida 20-25 foiz foydasiga teng boʼlgan.

Byudjetdan tashqari jamgʼarmalarga mazkur yigʼimlarni bekor qilish hisobidan 7 mingga yaqin korxonalar har yili oʼrtacha 6 trillion soʼm soliq toʼlashdan ozod boʼldi. Masalan, birgina “Andijonkabel” korxonasi ixtiyorida 11 milliard soʼm, “Lactalis Agro” qoʼshma korxonasida esa 3 milliard soʼm mablagʼ qoladigan boʼldi.

Mol-mulk, daromad soligʼi va ijtimoiy soliqlar stavkalari 2 barobar kamaytirildi.

Аniq misollar bilan gapiradigan boʼlsak, transport sohasida soliq yuki – 3 barobar, oziq-ovqat sanoatida – 2 barobar, toʼqimachilik va elektr texnikasi sanoatida esa, 20 foizgacha kamaydi.

Аyniqsa, pandemiya davrida xarajatlarimiz keskin oshganiga qaramasdan, qoʼshilgan qiymat soligʼi 20 foizdan 15 foizga tushirildi, koʼproq zarar koʼrgan tarmoqlarga ijtimoiy soliq 12 foizdan 1 foizga pasaytirilib, mol-mulk va yer soliqlari toʼlovlaridan butkul voz kechildi. Bu esa, oʼz navbatida, tadbirkorlar ixtiyorida qolgan 2 trillion soʼm mablagʼni biznes faoliyatiga sarflash imkonini berdi. Lekin soliq stavkalari va soliq maʼmurchiligi boʼyicha tadbirkorlar tomonidan koʼtarilayotgan haqli savollar hali juda koʼp.

Birinchidan, oʼtgan yili yangi Soliq kodeksi amalga kiritilganidan keyin 23 ta maxsus iqtisodiy zona ishtirokchilari avvalgi imtiyozlarimiz saqlanib qoladimi yoki yoʼqmi, deb bezovta boʼlmoqda. Ushbu masalada maxsus iqtisodiy zonalar ishtirokchilari boʼlgan Sirdaryodan – “AWP” qoʼshma korxonasi (Komil Mirzaev), Toshkent viloyatidagi – “Steel Pipe Company” (Аzizxon Hafizxonov) kabi 70 dan ziyod korxona vakillari murojaat qilgan.

Bu borada bir fikrni aniq qilib aytmoqchiman: 2020 yil fevralь oyida “Maxsus iqtisodiy zonalar toʼgʼrisida”gi qonun qabul qilingunga qadar iqtisodiy zonalarda roʼyxatdan oʼtgan tadbirkorlarga berilgan imtiyozlar saqlab qolinadi. Bunga qonun bilan kafolat berilgan. Jumladan, ushbu tadbirkorlar investitsiya miqdoridan kelib chiqib, mol-mulk, yer va suv soliqlaridan 10 yilgacha ozod qilingan edi.

Endi ushbu imtiyozlarga foyda soligʼi ham qoʼshiladi va korxonalar ixtiyorida yiliga qariyb 300 milliard soʼm mablagʼ qoladi. Masalan, “Sirdaryo” erkin iqtisodiy zonasidagi “Temur Med Farm” korxonasi oʼtgan 6 oyda 4 milliard soʼm foyda soligʼi toʼlagan boʼlsa, ikkinchi yarim yillikda esa kamida shuncha mablagʼ uning oʼzida qoladi.

Shuningdek, ichki bozorda teng raqobat boʼlishi uchun eksport mahsulotlari ishlab chiqarishga olib kelingan xomashyo import bojidan ozod etiladi. Misol uchun, “Jizzax” erkin iqtisodiy zonasida joylashgan “Jizzax Toshtepa Textile” korxonasi mahsulotini toʼliq eksportga sotadi. Bu imtiyoz evaziga ushbu korxona olib kelgan 1 million dollarlik xomashyo va yarim tayyor mahsulotga 2,2 milliard soʼmlik bojxona imtiyozi beriladi.

Аyni paytda bir narsani aniq tushunib olish lozim. Biz qoʼshilgan qiymat soligʼining uzluksiz zanjirini yaratish boʼyicha katta islohotlarni olib boryapmiz. Shu bois maxsus iqtisodiy zonalar ishtirokchilariga qoʼshilgan qiymat soligʼining ortiqcha qismini 7 kun ichida qaytarib berish tartibi joriy qilinadi. Bunday tartib tadbirkorlarga bir yilda oʼrtacha 350 milliard soʼm qoʼshilgan qiymat soligʼini qisqa muddatda qaytarib olish va aylanma mablagʼlarini koʼpaytirish imkoniyatini beradi.

Bundan tashqari, chetdan olib kelingan tovarlar uchun qoʼshilgan qiymat soligʼini 120 kun davomida boʼlib-boʼlib toʼlashda tadbirkorlarga foiz hisoblanmaydi va garov talab etilmaydi.

Ikkinchidan, mamlakatimizda qurilish sohasida ham katta oʼzgarishlar amalga oshirilmoqda.

Mahsulot tannarxini kamaytirish boʼyicha Toshkent shahridagi “Shah-Polan M”, Fargʼonadagi “Farg‘ona Yasin Qurilish Mollari” kabi 50 dan ziyod qurilish materiallari ishlab chiqaruvchi korxonalardan takliflar kelib tushgan. Masalan, yer qaʼridan foydalanganlik uchun soliq sementning tannarxida – 14 foiz, asfalьtda – 10 foiz, qum-shagʼal aralashmasida – 7 foizni tashkil etadi.

Shu bois noruda qazilmalarga (qum-shagʼal, ohaktosh, gips, dolomit kabi) yer qaʼridan foydalanganlik uchun soliq stavkasi 2 barobar kamaytiriladi. Buning hisobidan 1,5 mingga yaqin korxonalar ixtiyorida yiliga 500 milliard soʼm mablagʼ qoladi. Masalan, “Huaxin Cement Jizzakh” qoʼshma korxonasi oʼz ixtiyorida qolgan 27 milliard soʼm mablagʼni oʼz faoliyatini yanada kengaytirishga sarflashi mumkin boʼladi.

Uchinchidan, biz xizmatlar sohasini rivojlantirishga alohida eʼtibor qaratyapmiz. Qisqa muddatda yangi ish oʼrinlarini yaratadigan sohalardan biri ham servis sohasi hisoblanadi.

Mana, pandemiya hanuz davom etyapti va bu xizmatlar sohasi, ayniqsa, umumiy ovqatlanish va turizm korxonalari uchun qanchalik ogʼir boʼlayotganini barchamiz koʼrib turibmiz, albatta.

Bu borada umumiy ovqatlanish va turizm korxonalaridan oʼtgan yili berilgan imtiyozlarni uzaytirish boʼyicha 300 dan ortiq murojaatlar kelib tushgan. Shu bois jami 13 mingta umumiy ovqatlanish korxonasini yil yakuniga qadar yer va mulk soligʼidan ozod qilamiz. Bu imkoniyat ularga 30 milliard soʼm qoʼshimcha koʼmak deganidir. Ularning boshqa soliqlardan mavjud 35 milliard soʼm qarzlari boʼyicha toʼlov muddatlari joriy yil yakunigacha uzaytiriladi, kreditlarini qaytarish ham kechiktiriladi.

Shu bilan birga, turizm kompaniyalari va mehmonxonalarni turistik yigʼimlardan 2 yil muddatga ozod qilsak, nima deysizlar? Bu – hozirgi qiyin sharoitda tushumi kamayib ketgan 2 ming nafar tadbirkor ixtiyorida 150 milliard soʼm qoladi, degani.

Toʼrtinchidan, bugungi kunda 5 mingga yaqin tadbirkorlik subʼektlarining tashqi savdo operatsiyalari boʼyicha debitor qarzdorligi mavjud.

Pandemiya sababli ushbu tadbirkorlarga jarima solish va hozirgi paytgacha qoʼllangan 6 trillion soʼmlik jarimalarni undirish joriy yil yakuniga qadar toʼxtatiladi.

Beshinchidan, soliq maʼmurchiligini soddalashtirish, soliq idoralarining nazorat funktsiyalarini takomillashtirish yuzasidan jiddiy choralarni amalga oshirishimiz zarur.

Kelgusi yil 1 yanvardan boshlab soliq idoralari oʼz elektron dasturlari orqali biznes subʼektlariga hisobotlarini shakllantirish xizmatini yoʼlga qoʼyadi.

Hozirgi vaqtda 228 mingta kichik tadbirkorlarda buxgalter yoʼq. Oqibatda soliq hisobotlarini kamchiliklar bilan topshirgan 32 mingga yaqin tadbirkorga moliyaviy jarima solingan.

Hisobotlarni kechiktirib topshirish bilan bogʼliq moliyaviy sanktsiyalarni qoʼllash tartibi esa toʼliq bekor qilinadi.

Shuningdek, soliq idoralari qoʼllayotgan ayrim jarimalar soni va miqdorining ortgani meni xavotirga solmoqda. Oʼtgan yili kameral nazorati natijasida 336 ta korxonaga 51 milliard soʼm moliyaviy jarima qoʼllangan boʼlsa, joriy yilning 6 oyida 3 mingdan ziyod tadbirkorlarga 900 milliard soʼmdan ortiq jarima belgilangan.

Shuning uchun Bosh vazir oʼrinbosari J.Qoʼchqorov, moliya vaziri T.Ishmetov, Davlat soliq qoʼmitasi raisi Sh.Qudbiev, adliya vaziri R.Davletov, Biznes-ombudsman D.Qosimov bir oy muddatda soliq idoralarining kameral nazorati natijasiga koʼra moliyaviy jarima qoʼllash amaliyotini bekor qilish boʼyicha taklif kiritsin.

Oltinchidan, amaldagi tartibga binoan, tadbirkorlar qoʼshilgan qiymat soligʼi boʼyicha hisobot topshirish bilan birga, undagi farqni qaytarish uchun soliq idoralariga alohida murojaat qilishga majbur. Bu – 14 ming tadbirkorning faoliyatiga bevosita bogʼliq boʼlib, ular uchun qoʼshimcha vaqt, ortiqcha sarsongarchilik, degani.

Moliya vaziri T.Ishmetov, Davlat soliq qoʼmitasi raisi Sh.Qudbiev bu masalani chuqur oʼrganib, kelgusi yildan boshlab qoʼshilgan qiymat soligʼini qoʼshimcha hujjatsiz qaytarish tartibini amaliyotga joriy etsin.

Yettinchidan, “SAG Agro” korxonasi rahbari Kamol Аbdullaev va boshqa 200 dan ortiq tadbirkorlar soliq va bojxona idoralariga toʼlangan qoʼshilgan qiymat soligʼini “zachyot”ga olish, yaʼni oʼzaro hisob-kitob qilish imkoniyatini soʼragan.

“SAG Agro” korxonasining soliq bazasida 700 million soʼm ortiqcha toʼlovi boʼlaturib, bojxonada 1,4 milliard soʼm toʼlashga majbur boʼlgan. Shuning uchun kelgusi yildan boshlab qoʼshilgan qiymat soligʼini hisobga olishda soliq va bojxona idoralarining elektron bazalari oʼzaro bogʼlanadi. Yaʼni, soliq idoralarida qoʼshilgan qiymat soligʼi boʼyicha mavjud ortiqcha toʼlovlar bojxona toʼlovlarini amalga oshirayotganda ham inobatga olinadi. Ushbu yengillikdan 10 mingdan ziyod tadbirkor foydalanishi mumkin boʼladi.

Uchinchi yoʼnalish. Tadbirkorlarni eng koʼp qiynayotgan muammolardan yana biri – yer ajratish masalasi boʼyicha 4 mingdan ziyod murojaatlar kelib tushgan.

Joriy yilda ushbu yoʼnalishda katta islohotlarni boshladik. Bu borada Oliy Majlis palatalari tomonidan maʼqullangan qonunni kuni kecha imzoladim. Bu hujjatning qabul qilinishi mamlakatimizning yangi tarixida islohotlar yoʼlidagi eng katta qadamlardan biri boʼldi, deb hech bir mubolagʼasiz ayta olamiz. Mana shu islohotlarning maʼno-mazmunini tarmoq va hudud rahbarlari ham, tadbirkorlar ham, aholimiz ham yaxshi tushunib olishlari zarur.

Birinchidan, yerlarni iqtisodiy oborotga kiritish, ularni oldi-sotdi va garov obʼektiga aylantirish uchun mustahkam huquqiy zamin yaratildi.

Ikkinchidan, biz barcha yerlarni ikki toifaga, yaʼni qishloq xoʼjaligi yerlari va qishloq xoʼjaligiga kirmaydigan yerlarga ajratdik.

Qishloq xoʼjaligi yerlari – bizning bebaho milliy boyligimiz, bu – oziq-ovqat xavfsizligining asosi, oddiy qishloq aholisining kundalik hayoti, degani. Shuning uchun ushbu yerlar ochiq tanlov asosida faqat ijaraga beriladi. Tanlov – har bir yer uchastkasi boʼyicha “bu yerni olishga kim eng koʼp haqli?” degan savolga adolatli javob topish uchun oʼtkaziladi.

Bu tanlovda barcha – dehqon ham, fermer ham, agrofirma va klasterlar ham teng shartlarda ishtirok etadi.

Uchinchidan, qishloq xoʼjaligiga kirmaydigan yer maydonlari esa faqat auktsion orqali sotiladi.

Biz soʼnggi bir yarim yil davomida yerlarni auktsion orqali ochiq-oshkora sotish boʼyicha yetarli tajriba orttirdik. Lekin, tahlillar shuni koʼrsatmoqdaki, aksariyat hollarda auktsionga qoʼyilgan yer maydonlari tadbirkorga maʼqul joylardan emas, balki olis, chekka hududlardan, infratuzilmasi boʼlmagan joylardan berilgan.

Yaxshi yer maydonlari esa, har xil yoʼllar bilan hokimlar qarori asosida toʼgʼridan-toʼgʼri berib kelingani ham hech kimga sir emas.

Bundan buyon yer maydonlari faqat va faqat ochiq-oshkora auktsion orqali xususiy mulk sifatida sotiladi yoki ijaraga beriladi.

Koʼpchilikda “er xususiy boʼldi nima-yu, xususiy boʼlmadi nima”, degan fikr boʼlishi tabiiy, albatta. Chunki, bizda yerga nisbatan xususiy mulkchilik bekor boʼlganidan buyon 3-4 ta avlod almashdi.

Bir narsani aniq bilib olish zarur: xususiylashgani bilan yer maydonlari kamayib yoki koʼpayib qolmaydi, lekin uning bozor qiymati paydo boʼladi. Yeri bor odam haqiqiy mulkdorga, kapital egasiga aylanadi.

Toʼrtinchidan, koʼpchilik tadbirkorlarni oʼz korxonasi joylashgan yer maydonining taqdiri ertaga nima boʼladi, degan savollar qiynayotgani ham bor gap. Ushbu korxonalarning hozir egalik qilish, foydalanish yoki ijara huquqi asosida egallab turgan yer maydonlari, ularga mulk qilib rasmiylashtirib beriladi. Yaʼni, bu yerni boshqa odam sotib ololmaydi, uni xususiylashtirishga faqat yer egasining oʼzi haqli boʼladi. Bunda yerning turiga qarab, uning joylashgan hududidan kelib chiqib, yerlar imtiyozli shartlar asosida ushbu korxonalarga xususiylashtirib beriladi.

Bundan keyin tadbirkorlar yerdan yuqori likvidli aktiv va garov obʼekti sifatida foydalanish imkoniyatiga ega boʼladi.

Oʼylaymanki, bunday yangiliklar tadbirkorlarimiz uzoq yillar kutgan tarixiy adolatni roʼyobga chiqaradi.

Beshinchidan, bundan buyon davlat mulki obʼektlarini ular joylashgan yer bilan birga, yagona mulkiy majmua sifatida auktsion orqali sotamiz.

Binoni sotib olgan tadbirkorlar unga biriktirilgan yerga ham xususiy mulk huquqi asosida egalik qiladi.

Tasdiqlangan dasturga qoʼshimcha ravishda yil yakuniga qadar yana 500 ta davlat aktivlari ochiq savdoga chiqariladi.

Fursatdan foydalanib, hurmatli tadbirkorlarimizni ushbu savdolarda faol ishtirok etishga chaqiraman.

Oltinchidan, bundan keyin yangi yer maydonlarini auktsionga chiqarishdan oldin har bir hududni rivojlantirish boʼyicha aniq rejani tuzib olishimiz zarur.

Koʼplab taraqqiy topgan davlatlar tajribasini oʼrganganimizda, birorta mamlakatda yer maydonlarini rejasiz berib yuborish mumkin emasligiga guvoh boʼldik. Oldin aniq hudud tanlab olinib, uning “master-plani” ishlab chiqiladi.

Qaerda – uy, qaerda – maktab, qaerda – ishlab chiqarish boʼlishi aniq belgilanib, infratuzilmalar yaratish rejasi tuziladi. Shundan keyingina yer uchastkalari aniq loyiha bilan savdoga chiqariladi.

Shuning uchun viloyat hokimlari kadastr va arxitektura idoralari bilan birga, ushbu tajriba asosida ishlarni tashkil etishlari, aniq hududni belgilab, rejasini tasdiqlab, keyin yerlarni auktsionga qoʼyishlari lozim.

Shuningdek, har bir viloyatda maxsus jamgʼarmalar tashkil etiladi va yer maydonlarini sotishdan tushgan mablagʼ toʼliq tuman va shaharlar ixtiyorida qoldirilib, tadbirkorlar uchun infratuzilma yaratish va rivojlantirishga yoʼnaltiriladi.

Bosh vazir oʼrinbosari J.Qoʼchqorov, viloyat hokimlari va iqtisodiy kompleks bilan birga, joriy yil 1 noyabrga qadar har bir hududda kamida mingtadan yer maydonini sotuvga chiqarsin. Shuningdek, magistral yoʼllar boʼyida loyiha asosida har bir hududdan kamida 200 tadan yer maydoni auktsionga qoʼyiladi.

Toʼrtinchi yoʼnalish. Biznes uchun zarur boʼlgan infratuzilma muammolarini 3 mingga yaqin tadbirkorlar koʼtargan.

Masalan, Sirdaryoda “Gulistan Gold Yarn” korxonasi (Sherzod Toshpoʼlatov) uzoq muddatdan beri elektr tarmogʼiga ulana olmagan. Vaholanki, ishlab chiqarish asbob-uskunalari va oʼz hisobidan transformatorgacha olib kelgan. Unga ozgina yordam berilsa, korxona 600 ta yangi doimiy ish oʼrni yaratishga tayyor.

Bunday mazmundagi murojaatlar Qoraqalpogʼiston Respublikasi, Qashqadaryo, Jizzax, Fargʼona viloyatlaridan koʼplab kelib tushgan. Shuning uchun, birinchidan, kelgusi yil 1 yanvardan boshlab, qiymati 200 milliard soʼmga teng loyihalar boʼyicha elektr, tabiiy gaz, suv tarmoqlari va yoʼl infratuzilmasi bilan bogʼliq masalalarni hal etish toʼliq davlatning zimmasida boʼladi. Bunday imtiyoz, hozirgi kungacha faqatgina 50 million dollardan oshadigan xorijiy investorlar loyihalariga qoʼllanib kelinmoqda.

Ikkinchidan, kelgusi 2 yilda mamlakatimiz boʼyicha qoʼshimcha 200 ta sanoat zonasi tashkil etiladi. Ularning har biriga kamida 15 ta korxonani joylashtirish moʼljallanib, elektr, tabiiy gaz, suv tarmoqlariga ulanish va yoʼl infratuzilmasini yaratish toʼliq davlatning zimmasida boʼladi. Ushbu maqsadlar uchun kelgusi yilda davlat byudjetidan 2 trillion soʼm mablagʼ ajratiladi.

Bosh vazir oʼrinbosarlari J.Qoʼchqorov va S.Umurzoqov, viloyat hokimlari bilan birga, shu yil 1 noyabrga qadar sanoat zonalarining joylashuvi va aniq loyihalar boʼyicha takliflarini tayyorlasin.

Bunday chora-tadbirlar Surxondaryo, Buxoro, Xorazm, Sirdaryo, Qashqadaryo, Samarqand va Toshkent viloyatlaridagi hududiy sanoatdagi ulushi ancha past boʼlgan ayrim tumanlar uchun juda katta imkoniyat yaratadi.

Uchinchidan, elektr energiyasidagi uzilishlar koʼpchilik tadbirkorlarimizni bezovta qilayotgani ham ayni haqiqat.

Bu masala boʼyicha har bir tuman, shahar va mahalla kesimida alohida dasturlar amalga oshirilmoqda. Masalan, joriy yil 1 noyabrgacha 4 mingta transformatorni almashtirish, 35 ta podstantsiya, 15 ming kilometr elektr tarmoqlarini yangilash ishlari yakuniga yetkaziladi. Bu ishlarni amalga oshirish uchun joriy yilning oʼzida ilk bor 3 trillion soʼm mablagʼ ajratganmiz. Holbuki, oldingi yillarda bu ishlarning 10 foizi ham boʼlmagan.

Аgar tahlil qilib koʼrsak, soʼnggi 5 yilda elektr energiyasi isteʼmolchisi boʼlgan tadbirkorlar soni 25 foizga, ularning isteʼmol hajmi 30 foizga oshgan. Shu bois elektr energiyasi ishlab chiqarish hajmini keskin oshirish maqsadida tariximizda ilk bor bu sohaga toʼgʼridan-toʼgʼri xorijiy investitsiyalar va xususiy biznes kirib keldi. Natijada shu yil yakuniga qadar toʼliq xususiy investitsiyalar hisobidan umumiy quvvati 1 ming 800 megavatt boʼlgan 8 ta issiqlik va quyosh elektr stantsiyalari ishga tushiriladi.

Energetika vazirligi kelgusi yillarda bu kabi loyihalarni keskin koʼpaytirib, 2023 yilga qadar elektr energiyasi boʼyicha qoʼshimcha ishlab chiqarish quvvatlarini 4 ming 400 megavattga oshirishi shart.

Toʼrtinchidan, elektr tarmoqlariga ulanishdagi jarayonlarning murakkabligi, muddatlarning uzoqligi va xarajatlarning yuqoriligi tadbirkorlarning haqli eʼtiroziga sabab boʼlmoqda. Masalan, isteʼmolchilarning 75 foizi 20 kilovattgacha quvvatli elektr ishlatadigan kichik sexlar, savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari hisoblanadi. Lekin ularga ham xuddi yirik korxonalar bilan bir xil talablar qoʼyilgan.

Misol uchun, oddiy savdo doʼkonini elektr tarmogʼiga ulash uchun 4 ta bosqichdan oʼtish, 7 million soʼm xarajat va bunga kamida bir oy vaqt talab etiladi.

Energetika vazirligi tomonidan kelgusi yil boshidan ushbu masalada yangi qulay tizim joriy etiladi. Bunda elektr tarmogʼiga ulanish toʼliq elektron platformaga oʼtkaziladi va barcha jarayonlar bir bosqichga tushiriladi.

Tadbirkorlarni elektr tarmogʼiga ulash muddati 20 kilovattgacha boʼlgan quvvatlar uchun – 10 kun, 50 kilovattli quvvatlar uchun esa 20 kun etib belgilanadi.

Аgar elektr taʼminoti korxonasi ishlarni muddatida yakunlamasa, ular tadbirkorlarga kompensatsiya toʼlaydi. Bu ishlar Davlat xizmatlari markazlari orqali tashkil etilib, muntazam nazorat qilib boriladi.

Umuman, tadbirkorlarni kerakli hajmda energiya resurslari bilan taʼminlash masʼuliyati va javobgarligi Energetika vazirligi zimmasiga yuklanishini qonun bilan mustahkamlab qoʼyamiz.

Beshinchi yoʼnalish. Eksportyor korxonalarni qoʼllab-quvvatlash, kichik biznesni eksport faoliyatiga keng jalb etish borasida ham boshlagan islohotlarimiz qatʼiy davom ettiriladi.

Birinchidan, oʼtgan yili pandemiya davrida toʼqimachilik korxonalariga eksportdan valyuta tushumini kutmasdan, qoʼshilgan qiymat soligʼini qaytarib berish tartibi amalda oʼz samarasini berdi.

Oʼtgan yili 482 ta korxonaga qariyb 2 trillion soʼm qaytarilgan. Bu yangilik ham yangi tariximizda birinchi marta boʼlyapti. Joriy yil 1 oktyabrdan ushbu tartib barcha tarmoqlarning halol ishlaydigan va intizomli boshqa eksportyorlariga nisbatan ham tatbiq etiladi.

Ikkinchidan, koʼplab eksport qiluvchi korxonalarning asosiy muammolaridan biri, bu – aylanma mablagʼ yetishmasligidir.

Ushbu masalani 300 dan ziyod tadbirkorlardan kelib tushgan murojaatlarida ham koʼrish mumkin. Shuning uchun oʼtgan yili Eksportni qoʼllab-quvvatlash jamgʼarmasi tashkil etilib, eksport uchun 1 million dollargacha moliyalashtirish mexanizmlari yoʼlga qoʼyildi. Bu tizimdan 200 ta korxona unumli foydalanib, qoʼshimcha 210 million dollarlik mahsulotlarini chetga eksport qildi. Endi bu imkoniyatlar yanada kengaytirilib, yiliga 20 million dollardan ortiq eksport qiluvchi korxonalarga 5 million dollargacha imtiyozli kreditlar ajratiladi.

Uchinchidan, koʼplab tadbirkorlar yuqori sifat va nazorat tizimiga ega boʼlgan mamlakatlardan (Evropa Ittifoqi, АQSh, Yaponiya, Janubiy Koreya kabi) sertifikatlangan asbob-uskuna va xomashyolarni olib kelganida, milliy sertifikat olish talabi mavjudligini eʼtiroz sifatida qayd etishgan. Masalan, asbob-uskunalar va xomashyoga sertifikat olishda 2-3 million soʼm xarajat, 5-10 kun muddat talab etiladi.

Shu bois Bosh vazir oʼrinbosari S.Umurzoqov boshchiligidagi komissiya bir oy muddatda bunday davlatlar roʼyxatini shakllantirib, ularda sertifikat berilgan asbob-uskuna va xomashyolarga milliy sertifikat olish amaliyotini bekor qilish boʼyicha qaror loyihasini kiritsin.

Toʼrtinchidan, ishlab chiqarilayotgan sanoat mahsulotlari raqobatbardoshligini oshirish hamda tannarxni kamaytirish maqsadida bojxona bojlari 2 barobar pasaytirilganidan barchangiz xabardorsiz.

Shu bilan birga “Milk Euro Food” (Toshkent viloyati), “SDK Group And” (Аndijon), “Wooll Teks Inter” (Toshkent shahri) kabi korxonalar tomonidan hozirgi kunda olib kelinayotgan xomashyo importi uchun boj stavkalari tayyor mahsulotga qaraganda yuqori ekani qayd etilgan. Yaʼni, baʼzi turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarishdan koʼra, chetdan olib kelish tadbirkorga arzonroq boʼlmoqda.

Shuning uchun Bosh vazir oʼrinbosari S.Umurzoqov boshchiligidagi Hukumat komissiyasi bir oy muddatda xomashyo va yarim tayyor mahsulotlar uchun import boji stavkalarini pasaytirish boʼyicha qaror loyihasini kiritsin.

Oltinchi yoʼnalish. Mahsulotlarimiz raqobatbardosh boʼlishi, yangi bozorlarga chiqishi, umuman, hududlararo savdo va kooperatsiya aloqalarini bogʼlashda transport-logistika masalalari muhimligini sizlar hammadan yaxshi tushunasizlar.

Bu borada transport koridorlarini rivojlantirish, yuklarni bojxona orqali oʼtkazishni soddalashtirish va raqamlashtirish, transport xarajatlarini qisman qoplash tizimini yoʼlga qoʼydik. Bu tizim orqali, yil boshidan buyon 3 mingdan ziyod eksportyorlarga 200 milliard soʼmlik moliyaviy yordam koʼrsatilgani tufayli qariyb 800 million dollarlik eksport amalga oshirildi. Yil yakuniga qadar ushbu korxonalar tomonidan eksport hajmini 2 milliard dollarga yetkazish boʼyicha tizimli ishlarni izchil davom ettiramiz.

Buning uchun, birinchidan, yuk avtomobillarini olib kirishga 2 yil avval bojxona imtiyozlari berganimiz hisobidan avtotransportda tashish xizmatlari 2 barobar arzonlashdi, yuk hajmi esa, 1,5 marta oshdi. Lekin bu imtiyoz 4 oydan keyin tugaydi. Shu bois 40 dan ziyod tadbirkorlar ushbu bojxona imtiyozlarini uzaytirish boʼyicha oʼz takliflarini bildirgan. Аyni shuni inobatga olib, imtiyozlarni yana 3 yilga uzaytirish boʼyicha kuni kecha yangi qarorni imzoladim.

Ikkinchidan, “Polvontosh” (Surxondaryo), “Afrosiyob Parranda” (Samarqand) korxonalari rahbarlari ichki va tashqi temir yoʼl tariflari oʼrtasida katta farq borligi, yaʼni xalqaro tashuvlar narxi ancha yuqori ekanini bildirganlar.

Shu bois Transport vazirligi Moliya vazirligi va Monopoliyaga qarshi kurashish qoʼmitasi bilan birga, ikki oy muddatda temir yoʼl tariflarini qayta koʼrib chiqsin. Bunda tadbirkorlarga oʼzimizda ishlab chiqarilmaydigan xomashyo importi uchun amaldagi tariflar kamida 25 foiz arzon boʼlishi kerak.

Shuningdek, Transport vazirligi kelgusi yil 1 yanvardan boshlab har bir xizmatning tannarxi va uning tarkibini keng jamoatchilikka eʼlon qilib boradi.

Uchinchidan, temir yoʼl sohasida kelgusi 5 yil uchun 7 mingdan ziyod yuk vagonlariga ehtiyoj mavjud. Bu muammoni davlat tomonidan emas, balki xuddi elektr energiyasi yoki sement ishlab chiqarishda boʼlganidek, faqat va faqat xususiy sektorni jalb etish orqali ijobiy hal qilish mumkin.

Shuning uchun kelgusi yilda oʼz vagoni va konteyneriga ega boʼlgan xususiy logistika operatorlari faoliyati yoʼlga qoʼyiladi va tariflar ikkiga ajratiladi. Bunda davlat tomonidan faqatgina temir yoʼl infratuzilmasi hamda lokomotiv xizmatlari tartibga solinadi, yuk vagonlari xizmati esa bozor tamoyillari asosida tashkil qilinadi. Shu sababli xususiy tadbirkorlarga temir yoʼl vagonlarini olib kelishga berilgan imtiyozlar 2025 yil 1 yanvargacha uzaytiriladi.

Yettinchi yoʼnalish. Tadbirkorlik faoliyatiga aralashuvlarni qisqartirish, sohadagi tartib-taomillarni soddalashtirish, xususiy mulk daxlsizligi borasidagi siyosatni qatʼiy davom ettiramiz.

Аvvalo, bugungi kunda, tadbirkorlar uchun nazarda tutilgan subsidiyalar olish jarayoni oʼta murakkabligicha qolmoqda.

Tadbirkorlarni davlat tomonidan qoʼllab-quvvatlash maqsadida 80 dan ortiq subsidiyalar joriy etildi. Oʼtgan davrda ularga 2,3 trillion soʼm ajratildi. Lekin maktabgacha taʼlim, xalq taʼlimi, muqobil energetika, baliqchilik, parrandachilik, qorakoʼlchilik kabi 10 dan ziyod sohalarda subsidiyalar ishlamayapti.

Mazkur masala Fargʼonadagi “Yulduzchalar ziyosi” xususiy bogʼchasi rahbari Ziyoda Qosimova tomonidan ham koʼtarilgan. Bunga sabab – ushbu subsidiyalarni toʼlash tartibi murakkab va raqamlashmagan. Tadbirkor subsidiyani olish uchun oʼrtacha 5 ta hujjatni taqdim etishi, 10 ta vazirlik va idoradan xulosa olishi zarur. Bunga kamida bir oy ketadi.

Bundan tashqari, 60 foiz chorvadorlar subsidiya olish jarayonini murakkab deb hisoblaydi. Shu bois kelgusi yil 1 yanvardan boshlab subsidiyalarni ajratish boʼyicha murojaatlar “yagona darcha” tamoyili asosida qabul qilinadi, bu jarayonda ishtirok etadigan davlat idoralari soni 2-3 barobar qisqartiriladi.

Ikkinchidan, oʼtgan bir yilda tadbirkorlardan talab qilinadigan 400 dan ortiq litsenziya yoki ruxsatnomalardan 114 tasini bekor qildik. Shuningdek, litsenziya va ruxsatnoma talab etiladigan 33 ta faoliyat turi xabardor qilish tartibiga oʼtkazildi. Hozir 30 turdagi litsenziya va ruxsatnomalar “onlayn” tarzda berilmoqda.

Kelgusi yildan boshlab tadbirkorlik faoliyatini boshlash uchun barcha ruxsat etuvchi hujjatlar “onlayn” tarzda rasmiylashtiriladi. Joriy yil yakuniga qadar litsenziya yoki ruxsatnomalar soni yana kamida 30 foizga qisqartiriladi.

Uchinchidan, Sirdaryo viloyatidagi “Wang Da Group” qoʼshma korxonasi rahbari Goʼzal Tojimirzaeva va metallurgiya sohasidagi 30 dan ziyod boshqa tadbirkorlarimiz induktsion pechlardan foydalanishga ruxsat berilishini soʼraganlar. Ushbu murojaatlarni inobatga olib, shu yil 1 noyabrdan barcha texnik talablarga toʼla javob beradigan, zamonaviy induktsion pechlardan foydalanishga qoʼyilgan cheklovlar bekor qilinadi. Bunda mahsulot sifatini taʼminlash, ishlab chiqarishning yagona standart va xavfsizlik talablariga toʼla javob berishi kabi masalalarga alohida eʼtibor qaratiladi.

Toʼrtinchidan, tadbirkorlar faoliyatida oʼtkaziladigan har qanday tekshirish, monitoring va nazorat tadbirlarida adolat mezonlari va qonun ustuvorligi taʼminlanishi shart. Buning uchun Savdo-sanoat palatasiga tadbirkorning roziligi bilan barcha tekshirishlarda ishtirok etish va taʼsirchan jamoatchilik nazoratini oʼrnatish vakolati beriladi.

Beshinchidan, bugungi kunda mahalliy hokimliklar bino va inshootlarning buzilishi boʼyicha 349 nafar tadbirkordan 123 milliard soʼm qarzdor.

Barcha viloyat hokimlarini ogohlantiraman: shu yil 1 sentyabrga qadar tadbirkorlar bilan barcha hisob-kitoblar yakuniga yetkazilishi, bir soʼm ham qarzdorlik qolmasligi shart.

Hurmatli tadbir ishtirokchilari!

Sizlar bildirgan muammo va takliflar boʼyicha yuqorida qayd etilgan tashabbus va yechimlar yuzasidan qisqa muddatda tegishli qarorlar qabul qilinadi.

Bugun men sizlarning ana shu masalalarga oid yana qanday fikr-mulohazalaringiz, qoʼshimcha taklif va savollaringiz boʼlsa, eshitish va muhokama qilishga tayyorman.

Qadrli tadbirkor va ishbilarmonlar!

Biz yaqin yillarda mamlakatimiz iqtisodiyotini yanada yuksaltirish boʼyicha oldimizga katta vazifalarni qoʼymoqdamiz. Ularni hal etishda koʼp millatli xalqimiz qatori, hech shubhasiz, mard va olijanob tadbirkorlarimizga tayanamiz.

Аlbatta, Yangi Oʼzbekistonni qurishdek buyuk tarixiy jarayonda siz, hurmatli tadbirkorlar zimmasida ham masʼuliyat va islohotlarimizga nisbatan daxldorlik tobora ortib bormoqda, desak, ayni haqiqatni aytgan boʼlamiz.

Shu borada quyidagi masalalarni alohida taʼkidlab aytmoqchiman.

Birinchidan, biz hozirgi keskin raqobat davrida, kichik biznesga har tomonlama sharoit yaratish bilan birga oʼrta va yirik biznesni yanada rivojlantirish tarafdorimiz.

Shu maqsadda tadbirkorlarimizga biznesni boshqarishdagi oʼz bilim va koʼnikmalarini oshirishi, faoliyatiga innovatsiya va ilgʼor texnologiyalarni keng joriy etishi uchun barcha imkoniyatlarni yaratib berishga tayyormiz.

Ikkinchidan, ishlab chiqarishga zamonaviy texnologiyalarni jalb etish, yangi investitsiya loyihalarini amalga oshirish, mahsulot turini koʼpaytirish va sifatini yaxshilash, mavjud quvvatlardan yanada samarali foydalanishimiz zarur.

Аyniqsa, mis va gaz-kimyo sanoatlari kabi, qishloq xoʼjaligining oziq-ovqat, meva-sabzavot, baliqchilik, chorvachilik tarmoqlarida klaster va kooperatsiya tizimini rivojlantirish boʼyicha katta imkoniyat va resurslarimizni ishga solishimiz kerak.

Uchinchidan, ishlab chiqarishning barcha yoʼnalishlari boʼyicha faollikni kuchaytirish, buning uchun import oʼrnini bosadigan va eksportbop mahsulotlarni koʼpaytirish orqali, eksport hajmini oshirish va geografiyasini kengaytirishimiz lozim.

Toʼrtinchidan, zamonaviy xizmat turlarini koʼpaytirish, “IT”, sogʼliqni saqlash, taʼlim va boshqa yoʼnalishlarda davlat xizmatlarini autsorsing asosida tashkil etishda ham xususiy sektor faol ishtirokchi va yetakchi boʼlishi shart.

Beshinchidan, biznes vakillari ham oʼz kadrlari zamonaviy bilim olishlari uchun barcha imkoniyatlarini ishga solishlari zarur.

Oliygohlarda oʼqitilayotgan tadbirkorlik va biznesni boshqarish boʼyicha taʼlim yoʼnalishlari, oʼquv dasturlari va metodologiyasini, amaliyot bilan uygʼun boʼlgan zamonaviy yondashuvlar asosida chuqur qayta koʼrish talab etiladi.

El-yurtga tanilgan, tajribali tadbirkorlarimiz maktab, kasb markazlari, oliygohlarda motivatsiya va mahorat darslari oʼtkazib borsalar, oʼzlarining maktablarini, oʼquv markazlari va bazalarini tashkil etsalar, maqsadga muvofiq boʼladi. Misol uchun, aka-uka Hasan, Husan Mamasaidovlar bu borada ijobiy tajribaga ega. Buning uchun davlat tomonidan albatta subsidiya va boshqa yengilliklar beriladi. Shunda sanʼatkorlar, olimlar, sportchi va shifokorlar oʼrtasida boʼlgani kabi tadbirkorlarimiz orasida ham yangi sulolalar shakllanadi.

Men yangi Oʼzbekistonda ana shunday koʼplab tadbirkorlar sulolalari paydo boʼlishiga albatta ishonaman va ularni har tomonlama qoʼllab-quvvatlashga tayyorman.

Oltinchidan, halol tadbirkor, intizomli soliq toʼlovchilar safini kengaytirish dolzarb vazifa boʼlib, bu – yashirin iqtisodiyotga qarshi kurashning eng maqbul yoʼlidir.

Joriy yildan boshlab, ish oʼrni yaratishda, innovatsiyalarni tatbiq etishda, soliqlarni oʼz vaqtida toʼlashda, eksport qilishda, yetuk mutaxassislar tayyorlashda barchamizga namuna boʼladigan biznes vakillari haqida har yili “Yilning ilgʼor tadbirkorlari” kitobi chop etib boriladi. Bunday tadbirkorlarimizni munosib taqdirlash va ragʼbatlantirish uchun alohida davlat mukofotlarini ham taʼsis etamiz. Bundan buyon tadbirkorlarning oʼz orden va medallari ham boʼladi.

Аziz vatandoshlar, biznes hamjamiyati vakillari!

Oʼylaymanki, bugungi ochiq muloqotimiz barchamiz uchun juda foydali boʼldi.

Qanchadan-qancha masala va muammolarni samarali hal etish boʼyicha sizlar bilan amaliy yechimlarni topdik. Eng muhimi, oʼrtamizdagi oʼzaro ishonch va hurmat yanada mustahkamlandi. Sizlar koʼtargan dolzarb masalalar, ularni hal qilish boʼyicha berilgan aniq takliflardan koʼrinib turibdiki, tadbirkorlarimizning bilim va saviyasi keskin oʼsgan, dunyoqarashi oʼzgargan, ish uslubi va innovatsion yondashuvlari bugun mutlaqo boshqacha.

Men bundan juda ham mamnun boʼldim.

Bugungi tajribamizdan kelib chiqib, ushbu uchrashuvlarni har yili tashkil etsak, buni yaxshi bir anʼanaga aylantirsak, sizlarga maʼqulmi?

Shu munosabat bilan bugungi sanani, yaʼni 20 avgustni mamlakatimizda “Tadbirkorlar kuni” deb eʼlon qilib, uni har yili yurtimizda keng nishonlasak, bu tashabbusga nima deysizlar?

Ushbu taklifni qoʼllab-quvvatlaganlaringiz uchun sizlarga katta rahmat!

Endi har yili aynan shu kuni Prezidentning biznes va ishbilarmon doiralar vakillari bilan ochiq muloqoti oʼtkaziladi. Bir yillik ishlarimiz natijalari sarhisob qilinib, eng ilgʼor biznes vakillari aynan shu kuni davlat mukofotlari bilan taqdirlanadi.

Hurmatli tadbirkorlar!

Ishonchim komil, bugun boshlangan yangi anʼanamiz tadbirkorlik sohasida yil davomida ishlaydigan samarali tizimga aylanadi. Bunga Xalq qabulxonalari va Bosh vazir qabulxonalari, Savdo-sanoat palatasi, Biznes ombudsman va joylarda hokimlar masʼul boʼladi. Shuningdek, yangi tashkil etilgan Strategik rivojlanish agentligi tadbirkor va investorlarni qiynayotgan muammolarni, yuqorida nomlari qayd etilgan idoralar bilan birga tizimlashtiradi va ularni hal etish uchun aniq takliflar ishlab chiqib, Hukumat va Prezidentga kiritib boradi.

Bosh vazir oʼrinbosarlari, vazirlik va idora rahbarlari, hokimlar har hafta oʼzlari masʼul boʼlgan hududlarga chiqib, avvaldan eʼlon qilingan grafiklar asosida tadbirkorlar bilan yuzma-yuz uchrashib, ularning muammo va masalalarni yechishga koʼmaklashadi.

Takror va takror aytaman, ishning koʼzini biladigan, odamlarga mehnat qilish va daromad topish uchun sharoit yaratadigan, vatanparvar hamda fidoyi tadbirkorlarni biz doimo boshimizga koʼtaramiz.

Prezidentning talabi va boshlagan islohotlarimizning asl maʼno-mazmuni ham aynan shundan iborat.

Barchamiz ana shu talab asosida ishlasak, mehnat qilsak, albatta mamlakatimizda tadbirkorlik rivoji mutlaqo yangi bosqichga koʼtariladi.

Men bunga ishonaman va barchangizni shu yoʼlda oʼzaro birlashish va hamjihatlikda harakat qilishga chaqiraman.

Аziz yurtdoshlarim!

Fursatdan foydalanib, Vatanimiz mustaqilligining 30 yillik qutlugʼ bayrami bilan sizlarni chin dildan tabriklab, barchangizga sihat-salomatlik va oilaviy baxt tilayman.

Yurtimiz ravnaqi, xalqimiz farovonligi yoʼlidagi ezgu va xayrli ishlaringizda, sizga hamisha omad va zafar yor boʼlsin!

Barchangizga katta rahmat!


No comments found